OGRÓD JAPOŃSKI WE WROCŁAWIU

Od pewnego czasu intryguje mnie japońska sztuka ogrodowa. Pisałam o japońskim traktacie  z XI w., poświęconemu zakładaniu ogrodów. Pokazywałam japońskie zakątki, które udało mi się zobaczyć.
Kiedy więc planowałam wyprawę na Śląsk, oczywiste było, że oba znajdujące się tam ogrody japońskie muszę zobaczyć!
Na miejscu okazało się, że wśród zwiedzających wrażenia były mieszane...

serce Ogrodu Japońskiego we Wrocławiu

Ogród Japoński znajduje się na terenie Parku Szczytnickiego. W tym miejscu już w 2 połowie XVIII w. istniał ogród - jeden z pierwszych w Europie kontynentalnej park w stylu angielskim.

Powstanie zaś ogrodu japońskiego wiąże się z zorganizowaną w 1913 r. Wystawą Stulecia, której częścią była wystawa ogrodnicza.
Fritz von Hochberg z Iłowej, znany japonista i dyplomata, przy udziale japońskiego ogrodnika Araia Mankichiego, przygotował na to wydarzenie ogród japoński, tworząc go wokół stawu z dawnego parku.

Potem ogród popadł w zapomnienie na kilkadziesiąt lat.
Tu możecie znaleźć stare zdjęcia z ogrodu, stworzonego na wystawę w 1913.

układ wodny tworzy szkielet całego założenia

Właśnie układ wodny ze stawem i strumieniami, a także część drzew to pozostałość tego pierwszego założenia . Stały się bazą, wokół której w 1995 r. opracowano projekt renowacji ogrodu, pod kierunkiem prof. Ikui Nishikawy z Tokio.
W kolejnych latach, przy współpracy ogrodników z Wrocławia i specjalistów z Japonii, przeprowadzono prace przywracające ogrodowi japoński charakter.
Niestety, dwa miesiące po uroczystym otwarciu (1997) Śląsk nawiedziła powódź stulecia i ogród na trzy tygodnie zalała woda!
70 % roślin trzeba było wymienić. Zniszczenia były tak duże, że konieczna stała się kolejna renowacja, która trwała do 1999 r.

Od tamtej pory możemy podziwiać we Wrocławiu unikatowy ogród, utworzony zgodnie z wymogami japońskiej sztuki ogrodowej.

kamienne latarnie wyznaczają punkty widokowe

bambusowa przelewka znajduje się w każdym ogrodzie japońskim

Wrocławski ogród jest w stylu "ogrodu wędrówki", który zawiera w sobie elementy innych japońskich stylów.
Z każdego typu japońskiego ogrodu korzysta się inaczej.
Taki, jak wrocławski, wymaga spokojnej wędrówki i kontemplowania widoków z różnych miejsc. Niestety, z tym poszło nam nie najlepiej.

Ogromną przeszkodą w poddaniu się urokowi tego ogrodu był bowiem hałas, dochodzący z sąsiedniej ulicy i tłumy zwiedzających, także wycieczki szkolne. Trudno było o wyciszenie, kontemplowanie przyrody czy jakiekolwiek przeżycie duchowe, dla których ogród japoński jest przeznaczony. Trudno było nawet pochylić się nad szczegółem, bo tłum napierał. Dotyczyło to szczególnie części nad strumieniem, dla mnie najciekawszej.

Bardzo brak mi było tam ciszy i spokoju, żeby docenić urodę ogrodu.

mchy i porosty na kamieniach są bardzo pożadane

jak pięknie byłoby posiedzieć w takim miejscu w ciszy...

Prawie połowę terenu ogrodu stanowi woda (jezioro i sieć strumieni), to jej kształty organizują przestrzeń.
Najważniejszym (i najstarszym) elementem założenia jest wielki staw, który symbolizuje morze. Tradycyjnie, na wodzie są wyspy, na brzegach są zatoczki, drewniane pomosty, a na drugi brzeg można przejść przez dwa zupełnie inne, drewniane mosty. Każdy z nich ma swój urok.

kapitalny, garbaty most (budowano takie, żeby pod spodem mogły przepływać łodzie)

duży most z pawilonem widokowym, na pierwszym planie wyspa z głazów

Moi współtowarzysze dobrze się czuli na otwartej przestrzeni nad stawem, a mnie podobała się szczególnie część ogrodu wokół strumienia. Zielona, zacieniona i nastrojowa.

rośliny pochylają się nad strumieniem, cienie dodają dramaturgii...

Woda odgrywa ogromną rolę w ogrodach japońskich. Ta płynąca, kontrastuje z nieruchomością kamieni, wprowadza ruch i dźwięk.
Urok takich miejsc działa na mnie niezawodnie,

wielka kaskada - czy nie piękna? tu przystanąć można na chwilę

kolejna wyspa na tle zadrzewionego brzegu stawu

Ale chyba najważniejszym elementem ogrodu japońskiego są kamienie.
O ich znaczeniu i sposobie wykorzystania można przeczytać w ciekawej książce "Ogród japoński" Elżbiety Guzikowskiej-Konopińskiej (wyd. Multico, seria Ogrodnik doskonały). Ta lektura pomogła mi nieco bardziej zrozumieć specyfikę japońskiej sztuki ogrodowej. Poleciła mi ją Ewa, autorka fajnego bloga.

kamienny zbiornik na wodę umożliwia odświeżenie się

Mogłabym mieć taką kompozycję, jak na zdjęciu powyżej, w swoim ogrodzie. Da się zrobić, prawda?
Rolę głazów mogą pełnić przycięte na ich kształt żywotniki. Kiedy zobaczyłam te poniżej, byłam nieco zaskoczona.

piękna latarnia i bambusowy płotek

Ponieważ ogród ma charakter parkowy, dużo jest starych i ciekawych drzew, np. perełkowiec japoński czy modrzewnik chiński. W wielu miejscach rosną ponad stuletnie cisy.

dawność ma w ogrodzie japońskim ogromne znaczenie

drzewo jest symbolem losu człowieka

piękna kora starego drzewa

niestety, nie potrafię rozpoznać gatunków tych drzew

Miłośnicy klonów japońskich także będą mieli co podziwiać, bo w ogrodzie rośnie wiele roślin azjatyckich.

Oczywiście, są także niwaki (to, co potocznie nazywamy bonsai). Strzyżone w "chmurki" sosny są ładne, ale to nie moja bajka, więc odpowiadało mi, że tak formowanych drzew nie ma zbyt wiele. Taki  ogród bardziej mi się podoba.

Fajne natomiast są "falujące żywopłoty" - niskie, strzyżone w nieregularne formy krzewy (cisy, bukszpany, tawuły czy berberysy). Myślę, że to może być ciekawy element w prywatnym ogrodzie, niekoniecznie japońskim.

małe niwaki na wyspie

kamienna latarnia i klon przy pawilonie herbacianym (który był zamknięty)

W ogrodzie zobaczyć można ponad 50 gatunków i odmian rododendronów (część okazów jeszcze z czasów pierwszego ogrodu japońskiego). Ale było już po kwiatach.
Moi towarzysze byli rozczarowani - azalie i różaneczniki przekwitły, liliowce jeszcze nie zaczęły, więc w ogrodzie nie było za dużo kolorów. Ogród zdobiło tylko trochę kwitnących irysów. Ja, bardziej niż rododendronów, żałuję, że nie był to czas kwitnienia zawilców japońskich, których rośnie tam dużo.

A przecież tak naprawdę kwiaty w ogrodzie japońskim są rzadkością.
Bo w ogrodzie japońskim celebruje się ulotne chwile. My szukamy kwiatów, które kwitną jak najdłużej. Japończyk najbardziej ceni się to, co przemija.

Wyrazem takiej postawy jest aranżowanie np. zakątków atrakcyjnych o określonej porze dnia. Przychodzi się wtedy np. o zachodzie słońca, żeby podziwiać światło przechodzące przez liście, a taki spektakl traw pół godziny.

pod światło liście jakby zmieniają strukturę a rysunek konarów jest wyraźny

Ogród we Wrocławiu jest rzeczywiście urządzony według reguł sztuki japońskiej, ale na pewno nie pielęgnowany według jej zasad.

Zaniedbanie, niedopuszczalne w ogrodzie japońskim, zaburzało urok ogrodu. Brudna woda w stawie, zachwaszczone nawierzchnie czy mop, leżący sobie w wodzie przy brzegu, gdzie prowadziła przez wodę tradycyjna, kamienna ścieżka.

Owszem, w ogrodzie japońskim może być coś rozsypane, ale jest to świadomy zabieg, a nie zaniedbanie.

Gdyby tak zamknąć ruch uliczny, wygnać rozgadane towarzystwo i dopieścić ogród, byłoby to wspaniałe miejsce. Trochę szkoda...

tak wyglądają brzegi stawu i woda w eksponowanych miejscach

nie sądzę, żeby to był zamierzony efekt, chociaż angielskich trawników tu nie szukam

Mimo wszystko, znalazłam wiele urokliwych zakątków, z ciekawie skomponowanymi roślinami i głazami, nastrojowych, jak lubię. Wymagało to zatrzymania się, przeczekania rozgadanych dzieciaków.

No, ale w ogrodzie japońskim piękno nie jest oczywiste, trzeba je odnaleźć, uruchomić wyobraźnię... Nie chodzi w nim o łatwe zachwyty.

koloru niewiele, światło i cień budują tu nastrój

lubię duże, japońskie "ogrody wędrówki", o charakterze parkowym

Osoby bardziej obeznane z japońską sztuką ogrodową pewnie ubolewają nad moim szukaniem nastrojowych zakątków...
Wiem, nie "czytam" tego ogrodu, jak bym mogła. Ale i tak cieszę się, że odwiedziłam to miejsce. Każdy wynosi z takiego spaceru co innego.

Przyznaję, że moi współtowarzysze nie byli zachwyceni tym ogrodem. Spróbujcie poszukać własnych wrażeń, jeśli nadarzy się okazja.

liście, odbite na jakimś głazie..?

(Mam nadzieję, że zajrzycie do tekstu Rozważania o ogrodzie japońskim i traktacie Sakuteiki, jestem z nich bardzo dumna, a mogą być uzupełnieniem dla powyższego artykułu.)