ROZWAŻANIA O OGRODZIE JAPOŃSKIM

Nie byłam w Japonii, a nawet w ogrodach  japońskich w Polsce, które są uznawane jako wzorcowe.

Ogrody te jedynie widziałam na fotografiach, filmach. Wydają się niezwykle piękne.

Niedawno pisałam o swoich wrażeniach z lektury "Sakuteiki" - japońskiego traktatu o sztuce zakładania ogrodów.

Dziś chcę pokazać kilka zdjęć z ogrodów inspirowanych japońskimi.

Pierwszy to Iford Manor – jeden z najpiękniejszych ogrodów Anglii. Stworzył go Harold Peto, architekt krajobrazu, w 1 połowie XX w.  Ogród japoński jest tylko niewielkim fragmentem tego założenia (resztę pokażę innym razem).

Każdy tworzy ogród, który go uszczęśliwia, jakikolwiek by on nie był. I to jest ok.

Ja akurat nie jestem zwolenniczką prywatnego ogrodu japońskiego na Mazowszu.  Ani przy rezydencji pod Poznaniem, ani przy szeregowcu  w Gdyni.
Dlaczego? Bo wielką wartością jest dla mnie harmonia. Z otoczeniem, z kontekstem historycznym miejsca.
Wiem, nie tak łatwo to osiągnąć. Pisząc te słowa wyglądam przez okno i widzę we własnym ogrodzie rzeczy niezbyt pasujące do Puszczy Kampinoskiej. Na swoje usprawiedliwienie mogę powiedzieć, że się staram!

A ogrody japońskie są z innego świata.

Wielu z nas chce wypoczywać w miejscu kompletnie odmiennym niż rzeczywistość, która nas otacza. Takie oderwanie od codzienności, a może tęsknotę za dalekim światem, może zapewnić ogród w stylu orientalnym, np. japońskim.

Wydaje się, że łatwo stworzyć taki zakątek u siebie – wystarczy zastosować parę charakterystycznych elementów w ogrodzie. Położyć kilka dużych kamieni, rozsypać żwir, postawić „kamienną” latarenkę...
Jak w ogrodach Ephrussi de Rothschild:

Jardins Ephrussi de Rothschild

Jest to dość powierzchowne podejście, bo inne być nie może bez znajomości kultury tego regionu.

Trudno jest stworzyć ogród japoński, bo to wymaga zrozumienia i poznania filozofii Wschodu.

Bo za wszystkimi elementami w ogrodzie japońskim, także za ich rozmieszczeniem - coś się kryje.

Ogród ten jest pełen symboliki, charakterystycznej dla rodzimej kultury, której filozofii i estetyki nie znamy i nie czujemy.
Żeby ogarnąć jego piękno, trzeba to rozumieć.

Japońskie przysłowie mówi: „To, co zobaczysz, zależy od tego, co ze sobą przyniosłeś”.

(Nawiasem mówiąc, można to odnieść nie tylko do ogrodu).

W tym przypadku niewiele przynosimy, więc i niewiele wynosimy...

Ja także odbieram ogrody japońskie tylko w warstwie zewnętrznej, czysto estetycznej. Ale i tak muszę przyznać, że wrażeń jest mnóstwo.
Mam już jednak świadomość, że nie dotykam ich istoty i treści.

Sama nigdy nie myślałam o stworzeniu u siebie choćby namiastki ogrodu japońskiego. Co nie znaczy, że nie chcę czerpać z jego tradycji!
Bo co innego przenosić formy, materiały, kompozycje , a co innego – kierować się zasadami, ideami, które leżą u podstaw japońskiej sztuki ogrodniczej.
A one wydają mi się bliskie i jakże warte realizacji.

Przyświecająca "Sakuteiki"  idea współistnienia człowieka z przyrodą w harmonii i równowadze zdecydowanie może być moim drogowskazem.
A koncepcja, aby uczyć się od natury, ale jej nie kopiować? Akceptuję.
I żeby jak najmniej ingerować w świat przyrody, bo to system doskonały.
Ta idea mi się podoba, ale trudna jest do realizacji – przecież ogród jest sztucznym światem, moim wytworem, więc ingerencja dokonuje się już na wstępie.
Pozostaje więc podziw i ogromny szacunek dla natury oraz czerpanie z niej inspiracji.
Np. tworzenie miniaturowych, wyidealizowanych krajobrazów – kompozycji roślin, kamieni, drewna. Przyzwolenie, aby pewne rzeczy toczyły się swoim torem.

Iford Manor

Podoba mi się też myśl, że mam ogród pielęgnować, ale tak, by wyglądał jak najbardziej naturalnie. To mogę z czystym sumieniem wykorzystać u siebie na Mazowszu. Ale czy wykorzystuję..? Zrobiłam sobie np. ceglane obwódki rabat... Ale z kolei nie stosuję kory, tylko rośliny okrywowe, co wygląda bardziej naturalnie.

Kolejna sprawa - znacie zasadę: mniej, znaczy więcej. Osiąga się większy efekt przez najprostsze rozwiązania. Genialne.

Np. pozbywając się wszystkiego, co niepotrzebne, żeby kompozycja była bardziej wyrazista. Właściwa linia i proporcje, równowaga między elementami – niesie spokój i doskonały efekt.
Ba... Łatwo powiedzieć, trudniej zrobić. Ciągle usuwam jakieś rośliny z rabat, uznając, że robią mi bałagan i w zasadzie są niepotrzebne.

Co z tego, skoro lista tych upragnionych się wydłuża..? Ale może za jakiś czas uda mi się wybrać te najpiękniejsze, najlepiej się sprawdzające i  zbliżę się do ideału.

Jardins Ephrussi de Rothschild - tu chyba nie zastosowano tej zasady...

Zastanawiam się nad różnicą w podejściu do ogrodu - moim i, powiedzmy skrótowo, japońskim.

Kiedy patrzę na fotografie ogrodów japońskich, widzę głównie drzewa i krzewy.

bujna zieleń otacza staw - Iford Manor

Ja, patrząc np. na brzozę widzę jej urodę. Czasem pojawiają się jakieś sentymentalne skojarzenia czy  odniesienia do sztuki.

A tymczasem za każdą rośliną  w Japonii kryje się jakaś wartość czy idea. Np. sosny, symbolizują długowieczność.

Te ogrody są niemal jak filozoficzne traktaty, niosą przesłanie intelektualne. Szkoda, że nie umiem ich czytać.

Woda w wersji mini - Iford Manor. Zagłębienie w kamieniu, mech...

Jak patrzę na wodę w ogrodzie?

Po pierwsze: emocje - uwielbiam!

Po drugie – instrumentalnie. A konkretnie – woda stwarza nowe możliwości aranżacyjne – inne rośliny, nastrój...
Może wprowadzić element dynamiki (płynąca) lub być lustrem (doświetlać, kreować nowe widoki).

wodospad w ogrodzie japońskim w Iford Manor - chciałabym mieć coś takiego w ogrodzie

Jardins Ephrussi de Rothschild

Patrzę więc na wodę jak na narzędzie do tworzenia ładnego otoczenia.

Za wodą w ogrodzie może stać także ideologia. Bo pozwala poszerzyć bioróżnorodność w ogrodzie – inna wilgotność, nowe gatunki stworzeń, pożytek dla ptaków itd.

A w ogrodzie japońskim..? Woda, która wnosi do ogrodu życie i ruch, symbolizuje duchowość oraz zachodzące przemiany.

Macie w ogrodzie kamienie? Pewnie większość czytających tak. Ja też mam. Tak ładnie się komponują z roślinami, prawda?

Mogą też wzmocnić skarpę, a jakie fajne są kamienne murki, jak zmieniają oblicze ogrodu!
Czyli znów traktuję kamień jak tworzywo, narzędzie.

A w ogrodzie japońskim kamień to symbol trwałości natury. Może siedziba bóstwa.

I tak ze wszystkim.

Czy przyszłoby Wam do głowy, że pielęgnacja ogrodu jest formą sztuki? Np. grabienie liści. A tak podobno traktują to Japończycy.

Usłyszałam gdzieś, że patrzą na ogród nie jak na obiekt czy miejsce, ale jak na drogę do świata duchowości. Piękne...

Tak bywa i u nas. Np. ogrody przyklasztorne miały charakter kontemplacyjny.

A czy teraz, parząc na falujące trawy, słuchając ptaków czy podziwiając rozchylający się pąk zwykłego liścia klonowego, nie przenosimy się do innego wymiaru..?
Nabieramy dystansu, zaczynamy dostrzegać rzeczy we właściwych proporcjach.
Od kiedy zaczęłam zajmować się ogrodem zupełnie inaczej rozumiem moje miejsce na świecie. Też tak macie?

Z dwóch prezentowanych ogrodów, które powstały z inspiracji sztuką japońską, zdecydowanie bardziej pasuje mi ten z Iford Manor.

Ukryty wśród drzew, a jego centrum stanowi staw. Jest dość zacieniony, a omszałe kamienie budują wiekowy nastrój.  Nad wszystkim czuwa ukryty wysoko w krzewach Budda.

posąg Buddy w ogrodzie japońskim w Iford Manor

Zastanawiałam się, czym różni się ten ogród od widywanych  w Polsce ogrodów japońskich?

Po pierwsze - ten jest cienisty, nastrój buduje tu masa zieleni.
Druga rzecz - odosobnienie, miałam wrażenie, jakbym się znalazła w innym świecie. Może dlatego ten ogród wygląda naturalnie ? Nie miałam zupełnie wrażenia egzotyki, nawet nie wiem czy były tu takie rośliny, czy nie - wszystko zdawało się być po prostu na swoim miejscu.

Iford Manor

Iford Manor

Iford Manor - zagubiony zakątek leśny

Wariacje na temat ogrodów japońskich, jakie widziałam, są jakby jaskrawe, zawsze jest jakiś wyrazisty kolor, np. czerwony klon. I biały żwir koniecznie. I dużo światła.

I jeszcze rzadko taki ogród był wydzielony optycznie i otoczony dorosłymi drzewami. Mam wrażenie jakby czerpano z różnych stylów – trochę z zen, trochę z pejzażowych.
Efekt - zawsze wywoływały we mnie silne wrażenie sztuczności.

Jedna z podwalin stylu – oddanie ducha miejsca i nawiązanie do otoczenia - była złamana. Po co robić ogród japoński, odrzucając jego podstawowe zasady?

Wiem, to tylko zabawa gadżetami i zabranie rzeczy, które odpowiadają mi pod względem estetycznym. Przeważnie właścicieli tak naprawdę nie interesuje istota ogrodu japońskiego. Może i dobrze... Mamy prawo czerpać z czego chcemy. Mój ogród ma się podobać mnie, i mnie przynosić radość.

Zobaczcie, jak widziała ogród japoński baronowa Ephrussi de Rotschild. Jej zakątek także jest trochę osłonięty od słońca.

Ephrussi de Rotschild

Ephrussi de Rotschild

Ephrussi de Rotschild - ta przesłona z bambusów bardzo i się spodobała!

Ciekawa jestem, które rozwiązania są Wam bliższe?

I jak myślicie – robić ogrody japońskie u nas, czy nie?