WIELKI DYLEMAT - TRAWNIK, MURAWA CZY ŁĄKA KWIETNA?

A może jeszcze coś innego?

To nie żarty, jeśli już zaczniemy się zastanawiać, decyzja wcale nie jest łatwa. Bo tyle aspektów należy wziąć pod uwagę!
Chyba zbyt łatwo i bezrefleksyjnie decydujemy się na angielski trawnik, a raczej dążenie do jego stworzenia.

mój trawnik z daleka wygląda dobrze, jest tłem dla ogrodu

Dlaczego w ogóle w ogrodach mamy trawnik? Jaką funkcję pełni?



Dla mnie bardzo ważna jest funkcja estetyczna.
Potrzebuję wrażenia ładu w ogrodzie, a to zapewnia odpowiednia proporcja między powierzchnią płaską a zarośniętą.
Jeśli do tego dodamy jednolitą, zieloną barwę, otrzymamy spokojna powierzchnię, równoważącą bujną, pnącą się w górę i kolorową roślinność czy elementy architektury.
Do tego taka powierzchnia stanowi doskonałe tło dla rabat, wydobywając i podkreślając ich urodę.

zieleń trawnika stanowi doskonałe tło dla czerwonej rabaty (Levens Hall Gardens)

mój ideał - trawnik meandruje wśród spokojnych rabat w ogrodzie Beth Chatto

Ale piękny trawnik zaspokaja nie tylko nasz zmysł wzroku - kto nie lubi zapachu świeżo skoszonej trawy? Ja uwielbiam.
A położyć się na takiej trawce i popatrzeć w niebo? Bajka.

Trawnik nie tylko wygląda. Nie tylko zaspokaja zmysły. Pełni także inne, ważne role.
Np. komunikacyjne. Ja to bardzo lubię - szerokie pasy trawy jako przejścia i ścieżki. Utwardzonych powierzchni w ogrodzie w zasadzie nie mam. No, będę w jednym miejscu właśnie układać ścieżkę z płyt, bo w cieniu trawa nie chce rosnąć.
Kiedyś pisałam, że ułożyłam posadzkę z cegły (na piachu, woda przepływa) w Kąciku pod Lipą - mimo starań, trawnika w tym miejscu nie dało się utrzymać.
Czy uważacie, że jest sens walczyć o trawnik w takich miejscach? Ja uznałam, że nie.

tak lubię - zielona, trawiasta ścieżka wśród bujnych rabat w ogrodzie przy szkółce Szmit

Kolejna funkcja, i bardzo ważna - trawnik jest doskonałą nawierzchnią do rekreacji, zabaw, sportu, dla dzieci, dorosłych, psów. Na trawie można biegać, pograć w piłkę, urządzić piknik.

na gładkiej powierzchni trawnika ładnie kładą się cienie, tu mój czeka na skoszenie

A nad czym tu się w ogóle zastanawiać? Większość ludzi uważa, że trawnik to najprostsze rozwiązanie i od tego zaczyna zakładanie ogrodu. Nie wymaga to żadnego kombinowania, szast prast i w ogrodzie jest zielono. I będzie tak po wsze czasy. No, trzeba kosić raz w tygodniu.

Czy rzeczywiście tak jest?
Wielokrotnie słyszałam od ogrodników i projektantów, że dbanie o właściwy wygląd trawnika w zasadzie nie ma końca i zajmuje masę czasu.

Aeracja, wertykulacja, czasem piaskowanie - dwa razy w sezonie. Konserwacja kosiarki, ostrzenie itd. - tylko raz.
Nawożenie - najlepiej co miesiąc, no, ewentualnie co trzy. W zasadzie zawsze stosujemy sztuczne nawozy, by odżywić wyjałowioną monokulturą ziemię. Czym lepiej nawozisz, tym szybciej trawa rośnie, a Ty - tym częściej musisz ją ścinać.
Staram się sensownie wykorzystać te regularnie pojawiające się ścinki - wykorzystuję je jako ściółkę na rabatach, więc przynajmniej część materii organicznej i wpakowanych w trawę nawozów wraca w ten sposób do mojej ziemi.

tak wygląda mój trawnik po zimie, zaczynają się porządki wiosenne

porządki zrobione, także aeracja, wertykulacja, nawóz... czekam na efekt

Ciąg dalszy prac okołotrawnikowych - odchwaszczanie - w zasadzie na okrągło (pestycydy!). Jeśli zaniedbasz - po chemii zostanie pełno łysych placków i konieczna będzie odbudowa trawnika.
I jeszcze dosiewki (z ewentualnym wałowaniem). I ochrona przed ptakami, żeby nie pożarły nasion, nim wzejdą. I pies nie może wtedy biegać (dzieci w zasadzie też).

Koszenie raz w tygodniu obowiązkowo. Zwykle w weekend, no, bo praca zawodowa.
Ale co tam, dwie godzinki dobrze się poruszać, mimo, że leżaczek nęci, a grillowane mięsko pachnie.
Kiedy już zasiądziemy przy stole, karkóweczkę będziemy smakować przy akompaniamencie kosiarki sąsiada, który zjadł wcześniej.

No i walka z kretami. Może warto zrobić siatkę pod powierzchnią..? I głęboka barierę pod ogrodzeniem? Bo jak nie, pojawiają się doły i zapadnięte korytarze (no, przecież są jeszcze nornice...). Więc może świece dymne i ultradźwięki..? Możliwych działań jest wiele.
Trawnik mogą też niszczyć mrówki. A pędraki też robią swoje. No i grzyby (nie słyszeliście o czarcich kręgach?).
Po zimie murowana pleśń śniegowa. I nie wolno zostawiać jesienią liści na trawniku, bo praca całego sezonu pójdzie na marne! Trzeba grabić.
Jeszcze z tym mchem trzeba coś zrobić i dać trochę dolomitu (a może lepiej przesiać popiół z kominka?).
A przecież! Zapomniałam o przycinaniu kancików trawnika! Dwa razy w sezonie to chyba minimum, nie wiem, bo sama tego nigdy nie robiłam, ale taki trawnik wygląda naprawdę elegancko.

coś takiego mam na trawniku każdej jesieni

a tu nie ma trawnika (projekt Oudolfa)- ceglany placyk z kącikiem wypoczynkowym, ukryty wśród bylinowych rabat (Scampston Hall Gardens)

Koszty tych wszystkich prac i wykorzystywanych do nich preparatów są spore. Liczyliście kiedyś z całego sezonu? Ja tak. Jeśli zrobi to fachowiec - może zrobione jest solidniej, ale koszt szybuje w górę.
Dojdą jeszcze koszty wody (lub prądu, gdy ktoś ma własną studnię, jak w moim przypadku).

A wody zużywamy coraz więcej, bo temperatury rosną, a pada coraz mniej. Więc jeśli nie chcemy żółtego klepiska - podlewamy, podlewamy, podlewamy...
Można ręcznie. Trochę czasu to zajmuje (owszem, miła to praca). Ale można kupić różne zraszacze i trzeba będzie tylko przestawiać. Ale nie lać na słońcu!
Najlepiej zrobić system nawadniający, będzie podlewało się samo. No, trudno, drogo, ale będzie z głowy. Oj, drogo. Może położyć we własnym zakresie?

Aha, system trzeba przedmuchiwać przed zimą.

a takie cudo rośnie samo! łąka w ogrodzie Mufki

prawdziwy, angielski trawnik wymaga dużo pracy (Upton Grey Garden)

ta część York Gate Garden nie ma trawnika - wąska, żwirowa ścieżka prowadzi przez bujny, cienisty ogród

Czy zakładając trawnik byłam tego świadoma? Nie.

I nie byłam świadoma, że nawet robiąc większość z tych rzeczy, nie będę zadowolona z wyglądu trawnika. No, bo nie założyłam go w sposób właściwy - tzn. wymiana ziemi, dobrze dobrane nasiona itd.

Ale jeśli mimo wszystko zdecyduję się na taką pielęgnację trawnika i związany z nią czas i pieniądze?

to już nie "idealny" trawnik - murawa w słynnym ogrodzie Kew Gardens

jeszcze inny pomysł z Hidcote Gardens - czy nie pięknie?

Są jeszcze inne względy.
Czy ekonomiczne jest poświęcanie czasu, pieniędzy i energii na takie prace?
A wykorzystanie wody na ten cel? Wielu powie - marnotrawienie? W dzisiejszych czasach niedoborów na całej planecie?

W większym czy mniejszym stopniu, ale każdy ogrodnik jest przecież wrażliwy na przyrodę i jej dobro. Więc to względy nie bez znaczenia.
Na pewno zakładanie i utrzymanie trawnika w naszym klimacie nie wpisuje się w filozofię zrównoważonego rozwoju i dbania o Matkę Naturę.

Warto przypomnieć, że trawnik to monokultura. Ogrodnik wie, że to nic dobrego. Taka monokultura to pustynia ekologiczna. Tam niewiele stworzonek się pożywi i znajdzie schronienie (czy w ogóle?). Dla mnie to ważne. Chcę, żeby ogród był przyjazny dla jak największej ilości stworzeń, a nie tylko dla mnie.

Takie opadające liście choćby, czy obumierające resztki roślin - na rabatach można zostawić, ku pożytkowi gleby i stworzonek, na "prawdziwym" trawniku już nie. A one wzbogacają glebę, chronią ją, są potrzebne tylu małym organizmom. To w ostateczności służy i nam.

Zachęcam, przeczytajcie artykuł Megi na jej blogu, bardzo ciekawy (pisze np. dlaczego trawnik szkodzi drzewom), a jeszcze zawiera kilka ciekawych linków do innych tekstów.

zasypany liśćmi trawnik jesienią, lubię takie widoki i długo zostawiam leżące liście

zupełnie inna bajka - łąka kwietna w Harlow Carr Garden

propozycja ogrodu bez trawnika (Hyde Hall Gardens)

Często miłośnicy ogrodów szukają informacji o tym, jakie są najnowsze trendy w ogrodnictwie, są ciekawi, chcą być na bieżąco, szukają inspiracji.
A trendy są teraz ogrody dostosowane do zmian klimatycznych, do okresowej suszy, przyjazne zwierzętom. Ogrody oszczędnie gospodarujące wodą. Oraz bezobsługowe, a przynajmniej ograniczające konieczność wspierania posadzonych roślin do minimum.
Pielęgnacja klasycznego trawnika na pewno nie mieści się w tych granicach.

To nowe tendencje, a przecież niedawno wspominałam starszych mistrzów - Williama Robinsona i Beth Chatto - oni też zalecają dobieranie roślin do środowiska, żeby radziły sobie same lub z niewielką pomocą, bez ciągłych zabiegów i podlewania. Klasyczny trawnik chyba nigdy tak nie funkcjonuje.

właściwa roślina na swoim miejscu -suchy ogród Beth Chatto - tu się nie podlewa

naturalistyczny fragment ogrodu w Waterperry Gardens-  bez trawnika, wędrujemy jak w dzikim miejscu

swobodna murawa w ogrodzie botanicznym w Kew

Dlaczego więc w każdym ogrodzie jest trawnik?
Bo sam w sobie jest (może być) piękny. Bo cały ogród pięknieje przy zadbanym trawniku. Bo sąsiad zielenieje. Bo nic nie zastąpi przyjemności chodzenia boso po chłodnym, zielonym dywanie trawy. Bo dzieci bezpiecznie się na niej bawią, a psy baraszkują...

A może jest alternatywa? Skoro nie "angielski trawnik", to co?
1. ogród bez trawnika - nawierzchnia utwardzona w dużej ilości - ogród w formie dziedzińca
2. ogród bez trawnika - odwrotne proporcje - wszędzie rośliny o zróżnicowanej wysokości, a wśród nich wiją się (lub prowadzą prosto) ścieżki (z dowolnego materiału), w kilku miejscach dochodząc do placyków wypoczynkowych
3. zielona, duża powierzchnia z roślin okrywowych - zamiast trawy np. pragnia, barwinek, bluszcz, niekoszone trawy
3. łąka - z różnych gatunków wyższych traw i dzikich kwiatów, zmienna, pachnąca, stanowiąca bogaty biotop, schronienie i jadłodajnia dla tysięcy stworzeń, koszona raz w roku (tu można poczytać na ten temat)
4. murawa - czyli niby trawnik, z niskimi trawami, o mieszanym składzie, z mleczami, babką i czym tam jeszcze, taka, jak bywała kiedyś na podwórku na wsi. Odporna na wszystko i nie potrzebująca niczego. Zielona, ale urozmaicona "chwastowymi" kwiateczkami. Koszona od czasu do czasu, bo bez nawozów nie rośnie szybko.

Macie jeszcze inne pomysły?

suchy ogród bez trawnika (Hidcote)

klasyczny, anielski ogród z bylinami - bez trawnika, spaceruje się kamiennymi ścieżkami (Newby Hall Gardens)

nowoczesna aranżacja bez trawnika w Bury Court (Bradley-Hole)

a to moja murawa ze stokrotkami i nie tylko

tu podobna z angielskiego ogrodu w Cerney

Czy te rozwiązania mogą we wszystkim zastąpić ulubiony trawnik?
Nie. Żadna z tych propozycji nie spełni wszystkich funkcji, tak jak trawnik. Gdzie dzieciaki będą szaleć? (tylko nie mówcie, że na boisku).

Najlepszym kompromisem dla mnie jest odpuszczenie sobie pielęgnacji trawnika i zgoda na to, by zamienił się w murawę. Więc najbliższa mi propozycja nr 4.
Będzie zielone tło, po którym można chodzić, a psy mogą biegać. Zachwaszczona murawa będzie bardziej ekologiczna - bogatsza gatunkowo i niewymagająca tyle wody. Oszczędzę też czas i pieniądze. Minus - moje zielone tło straci na urodzie.

Tak szczerze mówiąc, trochę się już to dzieje, bo najmniej w ogrodzie przez te wszystkie lata przejmowałam się trawnikiem, co widać. Chyba muszę śmielej i na całego pójść w tym kierunku.

Jeśli ktoś nie potrzebuje terenu do zabawy i biegania, może wybrać inne opcje, np. rośliny okrywowe.
Albo mając nieduży ogród postawić na ogród bez trawnika (propozycja 1 lub 2). Z kolei przy większym terenie - zafundować sobie i faunie łąkę.

np. taką miała w swoim ogrodzie Mufka, doskonale rosła na piachach

formalny ogródek bez trawnika w pięknym ogrodzie Vity

tu zupełnie inna wersja beztrawnikowa - ścieżka w bylinowej dżungli (East Lambrook Manor Gardens)

A może ograniczyć rozmiary klasycznego trawnika do minimum? To jakiś kompromis, połowiczne rozwiązanie, ale droga w dobrym kierunku.

U siebie bardzo ograniczyłam rozmiary trawnika, w wielu częściach ogrodu zamienił się w trawiaste ścieżki.
Przyznam, że marzyłam (marzę?) o pięknym, angielskim trawniku, ale realizację tego celu odkładałam na później, inne rzeczy w ogrodzie uznając za ważniejsze. Odświeżam trawnik o tej porze roku regularnie, pryskam na chwasty i daję sztuczne nawozy (to wyjątek w moim ogrodzie, wszędzie indziej poza trawą stosuję obornik i kompost). Ale jak widać po zdjęciach, raz w roku nie wystarczy, żeby trawa była idealna. I chyba odpuszczę sobie te działania. Niech już będzie zdziczała murawa, byle było zielono.

w tym ogrodzie trawnik jest tylko w formie wąskiej ścieżki (Upton House Gardens)

Piet Oudolf ograniczył trawnik do minimum (Scampston Hall Gardens), postawił na molinie

W wielu naszych ogrodach trawnik to prawie świętość. Może warto jednak szukać alternatywy dla angielskiego trawnika?

Bardzo jestem ciekawa Waszych opinii, bo większość posiadaczy ogrodów jednak zakłada taki klasyczny. Ale wiem też, że jest silna grupa zwolenników alternatywnych rozwiązań.
Więc jak - co wybieracie?

jeszcze raz dzika łąka w ogrodzie Mufki

duży, bylinowy ogród z wodą w Broughton Grange - bez trawnika